O Katedrze

Katedra Użytkowania Lasu i Techniki Leśnej powstała z połączenia jednostek:

Zakładu Użytkowania Lasu i Drewna,
Zakładu Mechanizacji Prac Leśnych.

Kierownikiem Katedry jest dr hab. inż. Paweł Tylek Prof. URK

Zakład Użytkowania Lasu i Drewna

Historia

Zakład wywodzi swoje początki od czasu reaktywacji krakowskiego Wydziału Leśnego. Początkowo powołano Zarządzeniem Ministra Szkolnictwa Wyższego z dnia 26 września 1963 roku Katedrę Pozyskiwania i Technologii Drewna oraz Użytków Niedrzewnych (z dniem 1 października1963 roku) wraz z dwoma zakładami (Pozyskiwania i Technologii Leśnych Użytków Niedrzewnych oraz Nauki o Drewnie i Towaroznawstwa Drzewnego). Ostatecznie, w roku akad. 1964/65 ustala się następująca struktura organizacyjna jednostki: Katedra Pozyskiwania i Technologii Drewna oraz Leśnych Użytków Niedrzewnych (prof. K. Rogaliński) z dwoma zakładami (Zakład Leśnej Produkcji Niedrzewnej – prof. K. Rogaliński, Zakład Nauki o Drewnie i Towaroznawstwa Drzewnego – doc. mgr inż. Stanisław Bielczyk). Organizatorem jednostki i jej pierwszym kierownikiem był prof. dr Kamil Rogaliński. Katedra intensywnie się rozwija, co skutkuje w roku 1966/67 strukturą organizacyjną obejmującą 2 zakłady (Zakład Leśnej Produkcji Niedrzewnej – prof. K. Rogaliński, Zakład Nauki o Drewnie i Towaroznawstwa Drzewnego – doc. S. Bielczyk) oraz sześć pracowni: Anatomii Drewna (Jacek Więckowski), Budowy i Własności Drewna, Izotopowych Badań Drewna, Dokumentacji Naukowo-Technicznej (vakat), Mechanizacji Prac Leśnych (doc. dr inż. Bolesław Wachacki) i Transportu Leśnego (doc. dr inż. Kazimierz Kozikowski).

W 1968 roku, zgodnie z panującymi ówcześnie tendencjami w miejsce Katedry powołano Instytut. Początkowo Instytut Techniki Leśnej (dyr. prof. K. Rogaliński) z pięcioma zakładami: Użytkowania Lasu (prof. dr inż. Kamil Rogaliński), Inżynierii i Melioracji Leśnych (doc. dr hab. inż. Henryk Bielecki), Maszynoznawstwa i Mechaniki Prac Leśnych (doc. dr inż. Bolesław Wachacki), Transportu Leśnego (doc. dr inż. Kazimierz Kozikowski), Technologii Węgli Drzewnych i Aktywnych (dr inż. Tadeusz Giecewicz), a od roku 1970 Instytut Użytkowania Lasu i Inżynierii Leśnej (dyr. prof. K. Rogaliński oraz wicedyrektorzy doc. dr hab. Stanisław Koczwański i doc. dr hab. inż. Zenon Muszyński) z czterema zespołami (Pozyskania Drewna i Użytków Ubocznych, Nauki o Surowcu Drzewnym, Transportu Leśnego oraz Inżynierii Leśnej). Na początku roku akad. 1970/71 dyrektorem Instytutu zostaje doc. dr inż. Kazimierz Kozikowski. Od roku akad. 1973/74 stanowisko dyrektora Instytutu obejmuje ponownie prof. K. Rogaliński.

W 1982 roku miała miejsce kolejna reorganizacja Katedry. W miejsce dotychczasowego Instytutu powstaje Katedra Użytkowania Lasu i Drewna (prof. K. Rogaliński). W roku 1984, po przejściu dotychczasowego kierownika na emeryturę, kierownikiem Katedry Użytkowania Lasu i Drewna został doc. dr hab. inż. Zenon Muszyński. W 1987 roku powołano przy Katedrze Studia Podyplomowe Użytkowania Lasu i Transportu Leśnego (prof. Z. Muszyński) działające nieprzerwanie do czasów współczesnych. Po przejściu prof. dr hab. Z. Muszyńskiego na emeryturę kierownictwo Katedry objął w roku 1995 prof. dr hab. inż. Janusz Sowa.

Podstawowe kierunki badawcze

Badania naukowe związane są przede wszystkim z optymalizacją i racjonalizacją wykorzystania leśnej bazy surowcowej oraz z doskonaleniem metod organizacji pracy i unowocześnieniem procesów technologicznych użytkowania lasu w terenach górskich, w powiązaniu z systemowymi rozwiązaniami ekotechnologii i ergonomii w procesie pozyskania drewna i leśnych surowców niedrzewnych. Do podstawowych kierunków badawczych zaliczyć należy:

Badania nad wpływem prac pozyskaniowych w drzewostanach górskich na środowisko leśne, w tym ocena zmian zwięzłości gleby za pomocą penetrometru (fot.) oraz modernizacją procesów pozyskiwania drewna pod kątem technologii minimalizujących negatywny wpływ na środowisko leśne.
Badania nad opracowaniem nowych technologii pozyskiwania drewna w górach minimalizujących antropopresję w środowisku leśnym.
Doskonalenie techniki pozyskania drewna w drzewostanach górskich oraz metod organizacji pracy i unowocześniania procesu technologicznego pozyskiwania i transportu drewna.
Analizę stanu baz surowcowych oraz dynamiki zachodzących w nich zmian, wartości użytkowej surowców leśnych, a także optymalizację racjonalnego wykorzystania leśnej bazy surowcowej.
Badania zmienności własności drewna głównych gatunków lasotwórczych drzewostanów w Karpatach.
Badania ergonomiczne układu człowiek – maszyna – środowisko w procesach pozyskiwania drewna, ze szczególnym uwzględnieniem analizy środowiska pracy operatorów leśnych oraz obciążeń robotnika zagrożeniami wibracyjnymi, akustycznymi, gazowymi i energetycznymi.

Podręczniki, skrypty akademickie i pomoce dydaktyczne

W latach 1964 – 2017 opracowano i wydano ponad 20 skryptów i podręczników akademickich oraz szereg innych pomocy dydaktycznych (foliogramów, przeźroczy, plansz, programów komputerowych, prezentacji multimedialnych, filmów dydaktycznych). W ostatnich latach do ważniejszych osiągnięć w tym zakresie zaliczyć należy:

Muszyński Z., Riabczuk W. P., Szudria J. W. 1991. Dwujęzyczny skrypt „Wybrane zagadnienia z ubocznego użytkowania lasu”. AR Kraków –UTL Lwów.
Muszyński Z. 1992. Skrypt z użytkowania lasu, cz. l. „Drewno” AR Kraków,
Sosnowski J. 1996. Skrypt do ćwiczeń z transportu drewna. AR Kraków.
Sowa J.M. 1996. Wykłady z ergonomii w leśnictwie. (Maszynopis, KULiD AR Kraków).
Sowa J. M., Szewczyk G., Leszczyński K., Kulak D., Stańczykiewicz A. 1999. Monografia dydaktyczna o zasięgu ogólnopolskim pt. „Metodyka szkolenia instruktorów operatorów pilarek spalinowych”. Wydana przez DGLP Warszawa, nakład 700 egz.
Sowa J.M., 2000. Poradnik użytkowania lasu. Rozdz. IV. pt. „Technologia pozyskiwania drewna w górach”, Wyd. Oficyna Edytorska „Świat”, Warszawa.
Sowa J.M., (red.) 2007. Współczesne uwarunkowania mechanizacji wykonawstwa usług leśnych. Materiały szkoleniowe. RDLP Kraków, AR Kraków
Sowa J.M., 2007. Encyklopedia leśna. Rozdz. pt. „Ergonomia w leśnictwie”, www.encyklopedialesna.pl
Szewczyk G., 2012. Arborystyka. Wybrane zagadnienia pielęgnacji drzew. Wydawnictwo Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie.
Barszcz A., 1994. Konserwacja drewna. Zabezpieczanie drewna okrągłego. Film naukowo-dydaktyczny.
Barszcz A., 1994. Konserwacja drewna. Zabezpieczanie materiałów tartych. Film naukowo-dydaktyczny.
Barszcz A., 1995. Wózek manipulacyjno-sortowniczy firmy Baljer Zembrod. Film naukowo-dydaktyczny.
Sosnowski J., 2000. Kolejka linowa Larix 550 przy zrywce drewna. Film naukowo-dydaktyczny.

Zakład Mechanizacji Prac Leśnych

Historia

Zajęcia dydaktyczne z maszynoznawstwa ogólnego prowadzone były już w Katedrze Leśnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego, a następnie na Wydziale Rolniczo-Leśnym od roku 1946, przez prof. dr hab. Michała Wójcickiego.

W rok po reaktywacji Wydziału Leśnego w 1963 roku powstał pod kierownictwem doc. mgr Stanisława Bielczyka Zakład Nauki o Drewnie i Towaroznawstwa Drzewnego z sześcioma pracowniami, w skład których wchodziła Pracownia Mechanizacji Prac Leśnych. W 1964 powstał Zakład Mechanizacji Prac Leśnych, którego kierownikiem był dr inż. Bolesław Wachacki (docent, od 1968), pełnił on tę funkcje do czasu przejścia na emeryturę, tj. do września 1991 r.

W grudniu 1992 r. pracę na Wydziale Leśnym rozpoczął doc. dr hab. inż. Józef Walczyk, któremu powierzono funkcję kierownika Zakładu. Po oddaniu do użytku budynku dydaktycznego Wydziału Leśnego przy al. 29- listopada 46 Zakład otrzymał w 1993 r. pomieszczenia warsztatowe, halę maszyn, salę dydaktyczną i pokoje dla pracowników. Z nową kadrą i w nowych pomieszczeniach w Zakładzie rozpoczęto intensywną pracę naukowo- badawczą i dydaktyczną. Efektem tej pracy było uzyskanie przez pana mgr inż. Pawła Tylka w roku 1996 stypendium Fundacji Na Rzecz Nauki Polskiej, co pozwoliło na pogłębienie zakresu prowadzonych badań i przyśpieszenie realizacji rozprawy doktorskiej pt.„Siew punktowy i analiza cech rozdzielczych nasion wybranych gatunków drzew leśnych”, której obrona odbyła się w listopadzie 1998 r., promotorem pracy był dr hab. Józef Walczyk, prof. AR, a dr inż. Paweł Tylek został zatrudniony na stanowisku adiunkta z dniem 1.03. 1999r.

Po uzyskaniu przez kierownika Zakładu tytułu naukowego profesora w 1999 r., zarządzeniem Rektora Zakład Mechanizacji Prac Leśnych został przemianowany na Katedrę Mechanizacji Prac Leśnych.
W roku 2001 za osiągnięcia w dziedzinie badań naukowych, prof. dr hab. Józef Walczyk został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. W roku 2006 kierownik Katedry prof. dr hab. Józef Walczyk otrzymał etat profesora zwyczajnego, w tym też roku został odznaczony Medalem Komisji Edukacji Narodowej.
W roku 2005 za osiągnięcia w dziedzinie rozwoju technologii prac leśnych i współpracy międzynarodowej prof. dr hab. Józefowi Walczykowi został nadany tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Technicznego w Zvoleniu.

Kierownikiem Zakładu, a następnie Katedry Mechanizacji Prac Leśnych, był nieprzerwanie przez 21 lat, prof. dr hab. Józef Walczyk, aż do 1 września 2014 roku, kiedy to nastąpiła zmiana struktury organizacyjnej Wydziału Leśnego. Z połączenia Katedry Użytkowania Lasu i Drewna oraz Katedry Mechanizacji Prac Leśnych powstał pod dyrekcją prof. dr hab. Janusza Sowy Instytut Użytkowania Lasu i Techniki Leśnej, z dwoma zakładami, a mianowicie Zakładem Użytkowania Lasu i Drewna oraz Zakładem Mechanizacji Prac Leśnych. Na kierownika Zakładu Mechanizacji Prac Leśnych powołano dr hab. inż. Pawła Tylka.

Katedra w czasie swojej działalności współpracowała naukowo z wieloma placówkami zagranicznymi m.in. Uniwersytetem Technicznym w Zwoleniu (Republika Słowacka) Uniwersytetem Rolniczym w Pradze (Republika Czeska) i Uniwersytetem Rolniczo – Leśnym w Brnie (Republika Czeska), jak również z Narodowym Lasotechnicznym Uniwersytetem Ukrainy we Lwowie.Oprócz współpracy zagranicznej pracownicy Katedry prowadzili szeroką współpracę z takimi jednostkami krajowymi jak Wydział Elektrotechniki, Automatyki, Informatyki i Inżynierii Biomedycznej Akademii Górniczo Hutniczej w Krakowie, Państwowy Instytut Maszyn Rolniczych w Poznaniu, Ośrodek Rozwojowo – Wdrożeniowy Lasów Państwowych w Bedoniu, Ośrodek Techniki Leśnej w Jarocinie, Leśny Bank Genów w Kostrzycy, Leśny Ośrodek Nasienny w Zwierzyńcu jak też z szeroko rozumianą praktyką a głównie ze szkółkami leśnymi Nadleśnictw Olkusz, Kłobuck, Niepołomice, Rudy Raciborskie, Bielsko – Biała, Gidle, Brzesko, Wisła czy Zakład Handlowo – Produkcyjny Agrotop Kaczmarek z Niedźwiedzia i firma Pronar z Poznania.

W Katedrze Mechanizacji Prac Leśnych prowadzono prace naukowe o następującej tematyce:

Badania siewu punktowego i mikoryzacji sadzonek wybranych gatunków drzew leśnych,
Konstrukcja i badania eksploatacyjne maszyn do mechanizacji prac szkółkarskich w warunkach kontrolowanych
Wyznaczanie cech agrofizycznych nasion drzew leśnych i ich separacja,
Konstrukcja i badania eksploatacyjne maszyn do obróbki, czyszczenia i sortowania nasion drzew leśnych,
Prace nad techniką i technologią otoczkowania wybranych gatunków nasion drzew leśnych, zwłaszcza nasion drobnych,
Wpływ oddziaływania mechanizmów jezdnych pojazdów na glebę leśną,
Badania oporów roboczych i parametrów techniczno eksploatacyjnych maszyn szkółkarskich,
Badanie pracy maszyn wielooperacyjnych do pozyskania drewna,
Drewno jako surowiec energetyczny – technika i technologia pozyskania,
Konstrukcja urządzeń i opracowanie metod dezynfekcji podłoża szkółkarskiego z wykorzystaniem promieniowania mikrofalowego,
W pracach naukowych były szeroko stosowane i doskonalone filmowe metody badawcze.
Wszystkie badania naukowe były dokumentowane przy pomocy filmu, co później wykorzystywano w dydaktyce.

Pracownicy Katedry uzyskali świadectwa autorskie na następujące patenty i wzory użytkowe.

Tylek P., Walczyk J. 2008: Kolumna separacyjna do materiałów ziarnistych, zwłaszcza do nasion drzew leśnych. Patent nr. PL 200084 B1.
Tylek P., Walczyk J.2008: Separator pneumatyczny do materiałów sypkich, zwłaszcza do nasion drzew leśnych. Patent nr. PL 200085 B1.
Słowiński K., Walczyk J. 2009. Penetrometr uprawowy. Wzór użytkowy. nr 64299
Zgłoszenie patentowe z dnia 11.12. 2013 r. pt. Mieszadło siewnika punktowego typ PK firmy Agricola Italiana..
Walczyk J. 2013. Patent zgłoszony nr. P.404660. Wyciskacz sadzonek z kaset. Wdrożenie – umowa licencyjna z firmą „Marbet” Bielsko Biała, z dnia 6.03.2014.
Słowiński K. 2011. Urządzenie do mikrofalowej dezynfekcji gleby. Wzór użytkowy nr 65622.
Kormanek M. 2013. Urządzenie ciągnikowe do wywierania kontrolowanego nacisku na gruntu. Wzór użytkowy nr W.120048
Kormanek M. 2014. Urządzenie do monitorowania profilu lub powierzchni terenu, zwłaszcza drogi gruntowej. Wzór użytkowy nr W.120597.
Słowiński K., Walczyk J. 2013. Zgłoszenie wynalazku oraz prośba o objęcie go ochroną patentową w trybie krajowym: „Urządzenie do mikrofalowej dezynfekcji podłoża w workach”.
Słowiński K. 2013. Zgłoszenie wynalazku oraz prośba o objęcie go ochroną patentową w trybie krajowym: „Urządzenie do rozpalania kotła za pomocą mikrofal”.
Słowiński K. 2013. Zgłoszenie wynalazku oraz prośba o objęcie go ochroną patentową w trybie krajowym: „Przetwornik obrotów koła ciągnika”.
Słowiński K. 2014. Pojazd mikrofalowy do dezynfekcji podłoża. Wzór użytkowy nr 67313.

Wiele patentów i wzorów użytkowych dotyczących urządzeń pomiarowych było wykonane i zastosowane w własnych pracach badawczych.
W Katedrze były lub są prowadzone następujące tematy badawcze:

1998 – 2000. Grant KBN – Wpływ obciążenia kołami maszyn na właściwości fizyko-mechaniczne i trakcyjne gleb leśnych.
2000 – 2003 – Grant KBN – Analiza kryteriów sortowania nasion drzew leśnych.
2004 – 2005 – Temat zlecony przez GDLP – Mechanizacja mikoryzacji i siew punktowy w namiotach foliowych nasion wybranych gatunków drzew leśnych.
2006 – 2008 – Temat zlecony przez GDLP – Mechanizacja szczepienia gleby i siew punktowy nasion wybranych gatunków drzew leśnych w szkółkach otwartych.
2009 – 2012 – Grant KBN – Techniczne, ekonomiczne i organizacyjne aspekty pracy w szkółkach leśnych.
2011 – 2013 – Temat zlecony przez GDLP – Technologia hodowli sadzonek w korytach i inspektach z wykorzystaniem urządzeń mechanicznych oraz dezynfekcja gleby promieniowaniem mikrofalowym.
2014– 2016 – Temat zlecony przez GDLP. Rozszerzenie oferty maszyn do mechanizacji prac w szkółkach leśnych.
2014 – 2016 – Grant NCBiR Opracowanie nowej technologii i modelu funkcjonalnego maszyny do rekultywacji pól po uprawie wierzby energetycznej.
2015 – 2017 – Grant NCBiR Funkcjonalny model automatu z systemem wizyjnym do skaryfikacji oraz oceny żywotności żołędzi na podstawie automatycznego rozpoznawania topografii zmian mumifikacyjnych.

Opracowano też i wdrożono do praktyki szkółkarskiej technologię mechanicznego wprowadzania biopreparatu mikoryzowego do podłoża szkółkarskiego oraz siewu punktowego nasion drzew leśnych.

Szczególne osiągnięcia posiada Katedra w konstrukcji i wdrażaniu do praktyki leśnej maszyn do pozbiorowej obróbki nasion drzew leśnych i mechanizacji prac w warunkach kontrolowanych oraz siewu nawozów, dawkowania biopreparatu mikoryzowego, przygotowania przedsiewnego gleby oraz siewu punktowego nasion drzew leśnych.